Przerwij krąg – duchowość przeciw skutkom przemocy domowej i uzależnieniom.

Czym jest przemoc, uzależnienia, i skąd się biorą?
Jak przerwać cykl nadużyć, ciągnących się wielopokoleniowo?

Każdy z nas zna skutki wychowywania się w dysfunkcyjnym środowisku, jeżeli nie z własnego doświadczenia, to z doświadczenia osób które znamy, bądź z historii o których mówią w wiadomościach. Więc co możemy zrobić, skoro jesteśmy otoczeni z każdej strony i narażeni na negatywne konsekwencje takiego środowiska?

Czym jest przemoc?

Przemoc jest intencjonalnym działaniem jednej osoby wobec drugiej, która -wykorzystując przewagę sił – narusza prawa i dobra osobiste danej jednostki, powodując cierpienie i szkody.

Przemocą może być działanie intencjonalne lub zaniechanie działania. Jak możemy przeczytać z oficjalnej strony niebieskiej linii, przemoc psychiczna jest to naruszenie godności osobistej. Zawiera w sobie przymus i groźby, takie jak obrażanie, wyzywanie, osądzanie, ocenianie, krytykowanie, straszenie, szantażowanie, grożenie, nieliczenie się z uczuciami, krzyczenie, oskarżanie, obwinianie, czytanie osobistej korespondencji, ujawnianie tajemnic, sekretów, wyśmiewanie, lekceważenie, i tym podobne.

Dołącz do Nas już dziś! TUTAJ

Krąg przemocy

Przykładowo nastolatek, nazwijmy go Tomek, informuje rodzica, że ma myśli samobójcze, i chciałby skorzystać z pomocy psychoterapeuty.
Od dłuższego czasu mniej je, a gdy zmywał naczynia rodzic zauważył, że ma pociętą skórę w okolicy nadgarstków. Mimo to, opiekunowie nie wyrazili zgody na rozpoczęcie psychoterapii przez dziecko, ponieważ założyli, że jest to robione na pokaz, gdyż syn chce zwrócić na siebie uwagę, jednocześnie wypierając, że ma on problemy psychiczne.
Sami w młodości nie doświadczali uznawania swoich odczuć przez dorosłych, a problemy rozwiązywano stosując przemoc fizyczną. Uczucia oraz potrzeby nastolatka zostały całkowicie zdewaluowane i chcąc chociaż na chwilę uciec od bólu psychicznego, wątpiąc w to co naprawdę czuje (rodzic narzucił mu swoją projekcję tego, co się z nim dzieje) zaczyna spożywać coraz więcej alkoholu.

Jako dorosły, Tomek zaczyna nadużywać substancji odużających, nie znając innego sposobu na rozładowanie ciężkich emocji. Pomimo, że problemy z myślami samobójczymi i autoagresją się nasilają, nie szuka już wsparcia psychologicznego. Głosy jego rodziców, stały się jego wewnętrznym głosem, który mówi mu: „Przesadzasz”, „Każdy jest czasem smutny”, „Jeszcze nam świra w rodzinie brakuje, Ty jesteś normalny, z czego chcesz się leczyć?”.

Z czasem, gdy sam ma partnerkę i dzieci, nie potrafi reagować na ich stany emocjonalne i uzewnętrznione subiektywne przeżycia. Nie wie, jak reagować na płacz dzieci po za słowami „Nie płacz”, nie wie jak pocieszyć partnerkę po za powiedzeniem „Nie martw się”. Skutecznie zamyka to drogę do głębokich, pełnych zaufania relacji. Narastające ciągnące się problemy psychiczne, i wieloletnie uzależnienie, powadzi do frustracji, która może przerodzić się agresję. Jego dzieci, nawet jeżeli urodziły się bez przejawiających się chorób psychicznych, dorastając w takim środowisku są narażone na rozwinięcie się u nich szeregu symptomów zaburzeń psychicznych, wpisujących się w DDD (dorosłe dzieci z rodzin dysfunkcyjnych) czy DDA (dorosłe dzieci alkoholików).

Skutki kręgu przemocy

Żeby prawidłowo się rozwijać, potrzebujemy mieć dobrze ukształtowaną autonomię wewnętrzną.
Tutaj autonomia jest możliwością stanowienia norm samemu sobie i decydowania o sobie. Przez to, że tak zwani niedojrzali emocjonalnie rodzice (Lindsay C. Gibson, 2019) nie reagują na potrzeby emocjonalne swoich dzieci, podkopują ich poczcie własnej wartości przez umniejszenia ich uczuć i przeżyć, a także wypominanie dawnych przewinień. Próbują również narzucić im swoje przekonania i swoje myślenie, ich dzieci nie mają możliwości prawidłowo rozwinąć się emocjonalnie.

Tacy rodzice nie przyjmują do siebie, że popełnili gdzieś błąd, i zawsze chcą dominować nad swoim dzieckiem, przeraża ich wizja psychoterapii gdzie nie mieli by możliwości kierować relacją. Dziecko, niezależnie od wieku, nie jest dla nich indywidualną jednostką, a ich zdanie ma mieć zawsze rację. Przykładowo: gdy Tomek kupuje swojej córce używany rower w serwisie, jego ojciec mówi mu wprost, że ten kłamie: „ W jakim serwisie, to jest złom, co Ty mi syn tutaj wkręcasz?! Yhm, jasne, taa w serwisie, kupił byś córce normalny rower, w prawdziwym serwisie”. Tomek nie wie, co powiedzieć, jest już dorosłą osobą, ale dalej nie potrafi zdefiniować swoich uczuć, i stawiać granic. W końcu przyznaje ojcu racje, godząc się na to, że jego wybory są bezwartościowe, a on nieskuteczny. Wraca do domu, otwiera butelkę wina, i resztę wieczoru myśli o odebraniu sobie życia, nawet nie zauważając swojej partnerki i dzieci.

Jak przerwać krąg przemocy?

Przede wszystkim przerwanie kręgu przemocy zaczyna się od pracy z samym sobą, gdzie dobrym krokiem jest konsultacja ze specjalistą.

Psychoterapia może pomóc wskazać drogę, oraz dać nam narzędzia do pracy nad wgranymi z dzieciństwa schematami, jak i w walce z uzależnieniami. Jednak by zmiana była trwała, potrzebny jest stały, wewnętrzny opiekun i motywator, którego możemy odnaleźć w sobie rozbudowując własny świat wewnętrzny – i tu wkracza duchowość.

Duchowość jest to termin wieloznaczny, tutaj zajmiemy się duchowością w kategorii egzystencjalnej, gdzie jest to proces lub zespół procesów psychicznych, będących adaptacyjną odpowiedzią na świadomość kondycji egzystencjalnej. Takie procesy wynikają ze zdolności poznawczych, emocjonalnych i społecznych.

Jak rozwijać w sobie duchowość, i własny świat wewnętrzny?

Ważne jest, by uświadomić sobie, kiedy ktoś z naszego otoczenia przeprowadza zamach na nasz świat wewnętrzny. Przykładami tego są osoby, które uważają, że wiedzą od nas rzeczy lepiej, i nie szanują naszych decyzji, mówiąc co powinniśmy ich zdaniem robić („Twoja córka powinna jechać na obóz gimnastyczny”), deprecjonują nasze marzenia („No na pewno Ci się uda”, „Po co w ogóle to robisz?”), fantazje, zmysły estetyczne („Głupio w tym wyglądasz”), drwią z Twoich doświadczeń wewnętrznych („Nie bądź śmieszny, co to ma być”), zaprzeczają temu co mówisz.

Takiemu zamachowi często towarzyszą odczucia z ciała, takie jak na przykład ścisk w gardle, w brzuchu, ścisk szczęki, suchość w ustach, pocenie się dłoni, nagła potrzeba pójścia do toalety, lub odczucia psychiczne, takie jak niepokój, nagły napad złości, uczucie pustki w głowie – które z czasem mogą przejść w poważne problemy zdrowotne, jak zaburzenia lękowe, przewlekłe problemy układu pokarmowego, nerwica, depresja.

By móc chronić nasz świat wewnętrzny, musimy uświadamiać sobie, kiedy ktoś przekracza nasze granice – skupiając się na tych sygnałach, słuchając siebie, i zauważając swoje odczucia. Tworząc dystans tworzymy sobie pole do własnych przemyśleń na temat tego, co właśnie zachodzi. Przykładowo Tomek, na słowa ojca, by następnym razem kupił córce rower z prawdziwego serwisu, mając prawidłowo rozwiniętą autonomię wewnętrzną, mógłby odpowiedzieć: „Tato, to był prawdziwy serwis, czuję się zły, kiedy zaprzeczasz moim słowom, i nie wiem w jakim celu to robisz. Nie chcę, żebyś traktował mnie w ten sposób, i podważał moje decyzje”. Świadomy swojego zdania, będący pewnym swoich wyborów, nie daje zachwiać swojego świata wewnętrznego komentarzem z zewnątrz.

Możemy rozwijać swoją duchowość poprzez różne praktyki. Najpopularniejszą z nich jest medytacja, która pomaga nam zdystansować się do własnych myśli i odczuć, łagodząc nasze reakcje na daną sytuację (pisząc reakcje mamy tu na myśli te wewnętrzne i zewnętrzne). Praktyka wdzięczności – polega na codziennym zapisywaniu trzech rzeczy, za które jesteśmy danego dnia wdzięczni, praktyka mindfulness – czyli praktykowanie uważności, czy praktyka self-care, czyli samodbania o siebie, i rozwijania czułego dialogu wewnętrznego.

Internet oferuje nam szeroki zakres dokładnych instrukcji, filmików, oraz aplikacji z tej dziedziny. Po za internetem znajdziemy liczne oferty warsztatów, grup wsparcia i spotkań, mających na celu wyjaśnienie nowych praktyk, i pomoc w przekształceniu ich w nawyk. Warto również posiłkować się literaturą z tego zakresu,na przykład: Nie zaczęło się od Ciebie: jak dziedziczna trauma wpływa na to, kim jesteśmy i jak zakończyć ten proces, Wolynn M., Jak wyzwolić się spod wpływu emocjonalnie niedojrzałych rodziców, Gibson L, Wszystkie części mile widziane: System wewnętrznej rodziny,Schwartz R.

Te zabiegi mają na celu zatrzymać nas na chwilę, i przyjrzeć się sobie, swoim uczuciom, temu co przeżywamy wewnątrz, oraz nawiązaniu ze sobą kontaktu. Warto utworzyć sobie przestrzeń, gdzie w spokoju będziemy mogli powracać do poprzednich zdarzeń, i zadawać sobie pytania: Jak się wtedy czułem? Co wtedy myślałem? Czy to było dla mnie dobre? Czy długofalowe skutki takich zdarzeń przynoszą mi spokój? I tym podobne. Im bardziej jesteśmy osadzeni w sobie, tworząc ze sobą wartościową relację, tym bardziej jesteśmy odporni na przemocowe środowisko, które nas otacza, i przerywamy krąg czy to przemocy, czy uzależnień.

Więc… jak się czujesz?

Zuzanna Melodi twórca Melody’s art – jestem artystką i przyszłą psychoterapeutką, po skończonej szkole medycznej, oraz certyfikowanym trenerem terapii zajęciowej. Prowadzę działalność gospodarczą o charakterze prospołecznym, a dochód w moich prac artystycznych przeznaczam na podejmowanie działań związanych z profilaktyką zdrowia psychicznego. Prowadzę Krakowskie grupy wsparcia, oraz warsztaty terapeutyczno – rozwojowe, arterapii, oraz konsultacje.
Więcej o specjalistce znajdziesz TUTAJ

Bibliografia:
Wolynn M. 2016. Nie zaczęło się od Ciebie: jak dziedziczna trauma wpływa na to, kim jesteśmy i jak zakończyć ten proces. Warszawa: Wydawnictwo Czarna owca,
Gibson L. C. 2020. Jak wyzwolić się spod wpływu emocjonalnie niedojrzałych rodziców. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego,
Van Der Kolk B. 2014. Strach ucieleśniony: mózg, umysł i ciało w terapii traumy. Warszawa: Wydawnictwo Czarna owca,
Young J., Klosko J., Weishaar M. 2003. Terapia schematów: przewodnik, praktyka. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.